Τον ξέρουμε τον χρυσοβασιλίσκο?

O Χρυσοβασιλίσκος είναι στρουθιόμορφο πτηνό της οικογενείας των Βασιλισκιδών. Η επιστημονική ονομασία του είδους είναι Regulus regulus και περιλαμβάνει 14 υποείδη. Ο χρυσοβασιλίσκος, μαζί με τον συγγενικό πυροβασιλίσκο, αποτελούν τα μικρότερα σε μέγεθος πτηνά της Ευρώπης.

Η επιστημονική ονομασία του πτηνού, σημαίνει «μικρός βασιλιάς, βασιλίσκος» και παραπέμπει στο στενό, αλλά φωτεινό λοφίο στο στέμμα του κεφαλιού, που μοιάζει με κορώνα. Από εκεί προήλθε η λαϊκή ονομασία του πτηνού στα ελληνικά, με το πρόθημα χρυσο- να το διαφοροποιεί από τον συγγενικό πυροβασιλίσκο.

Είναι κοινό στα μέσα και βόρεια, εύκρατα και μεγάλα γεωγραφικά πλάτη της Ευρώπης. Η μετανάστευση έχει ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη Μαρτίου για τα νησιά της Μεσογείου. Το ανοιξιάτικο μεταναστευτικό πλήθος είναι πολύ μικρότερο από το φθινοπωρινό, υποδηλώνοντας υψηλή θνητότητα κατά την μετανάστευση.

Τα πουλιά που μεταναστεύουν, στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στο αποθηκευμένο λίπος, ενώ μεταβολίζουν και πρωτεΐνες ως συμπληρωματική πηγή ενέργειας. Εκείνα με σχετικά μεγάλη ποσότητα λίπους, μπορούν να κάνουν στάσεις κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης, μόνο για 1-2 ημέρες. Αν και έχουν χάσει βάρος από την έναρξη του ταξιδιού τους, έχουν αρκετά αποθέματα ενέργειας για να φτάσουν στον προορισμό τους. Υπάρχει φυλετικός ανταγωνισμός εντός του είδους, κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης και, τα αρσενικά ως πιο επιθετικά, διεκδικούν και παίρνουν περισσότερη τροφή. Το ποσοστό θανάτου τους είναι, επομένως, μικρότερο από εκείνο των θηλυκών.

Στην Ελλάδα, όπως και σε μεγάλο τμήμα της υπόλοιπης Ευρώπης, ο χρυσοβασιλίσκος μένει μόνιμα στη χώρα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, όσο και χειμερινός επισκέπτης. Από την Κρήτη αναφέρεται ως διαβατικό κατά τις μεταναστεύσεις, ενώ από την Κύπρο αναφέρεται ως χεμερινός επισκέπτης.

Στην Ελλάδα, οι κύριοι οικότοποι αναπαραγωγής του χρυσοβασιλίσκου περιλαμβάνουν ελατοδάση και μικτά δάση, ενώ κατά τον χειμώνα απαντά σε φυλλοβόλα και κωνοφόρα δάση, θάμνους και κήπους.

Η κορυφή του κεφαλιού (στέμμα) είναι από τα πιο χαρακτηριστικά μορφολογικά στοιχεία του πτηνού, με την παρουσία ενός λεπτού, μακρόστενου λοφίου που ξεκινάει πάνω από την βάση του ράμφους και καταλήγει στην αρχή του τραχήλου.

Οι χρυσοβασιλίσκοι είναι αποκλειστικά εντομοφάγα πτηνά, τρεφόμενοι με μικρά αρθρόποδα που έχουν σχετικά μαλακό κέλυφος, όπως κολλέμβολα, αφίδες, ημίπτερα και αράχνες. Τρώνε ακόμη και τα κουκούλια και τα αυγά από αράχνες και έντομα, ενώ περιστασιακά μπορεί να λαμβάνουν γύρη. Συχνά πιάνουν ιπτάμενα έντομα, ενώ πετούν. Σπανιότερα, συλλαμβάνουν μεγαλύτερα έντομα, όπως ορθόπτερα και ετερόνευρες νυχτοπεταλούδες.

Σε όλο το γεωγραφικό εύρος κατανομής του, ο χρυσοβασιλίσκος έχει ως κύριο θηρευτή το ξεφτέρι, του οποίου η διατροφή αποτελείται μέχρι και 98% από πτηνά.